To wnioski płynące z raportu "Zrozumieć, żeby zapobiec". Przygotowali go specjaliści Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego w ramach serwisu "Życie warte jest rozmowy". Oprócz przedstawionych danych, znajduje się w nim nie tylko analiza zjawiska zachowań samobójczych wśród dzieci i młodzieży, ale także najważniejsze informacje dotyczące możliwości udzielenia pomocy.
Wierzchołek góry lodowej
"Każdego dnia w Polsce co najmniej sześcioro nastolatków podejmuje próbę samobójczą. Wyliczenie to opiera się na danych zebranych przez Komendę Główną Policji. Należy jednak pamiętać, że jest to zaledwie wierzchołek góry lodowej, ponieważ nie do wszystkich prób samobójczych wzywani są funkcjonariusze. O wielu próbach służby nie zostają powiadomione, o kolejnych często wiedzą tylko najbliżsi, o jeszcze innych może nie wiedzieć nikt poza dziećmi, które je podejmują" - pisze we wstępie do raportu dr Halszka Witkowska, koordynator projektu "Życie warte jest rozmowy".
Autorzy zwracają uwagę, że zachowania samobójcze to określenie zbiorcze dla takich zjawisk jak: próba samobójcza, samobójstwo, myśli i tendencje samobójcze. Dodają, że niezwykle istotną kwestią jest rozróżnienie samobójstwa i próby samobójczej. Samobójstwo to działanie zakończone zgonem. Próba samobójcza to zachowanie mające na celu uszkodzenie własnego ciała z intencją odebrania sobie życia.
W dokumencie podkreślono, że zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży to temat budzący wiele emocji. Na ich dynamikę oraz specyfikę warto natomiast też spojrzeć w dłuższej perspektywie oraz z uwzględnieniem zmian środowiskowych i społecznych. "Danych dotyczących zachowań samobójczych nie można analizować w oderwaniu od kontekstu. Trendy dotyczące tego zjawiska, a także jego dynamikę należy śledzić w szerszych przedziałach czasowych"- czytamy.
Skokowy wzrost w pandemii
Z danych Komendy Głównej Policji wynika, że w 2023 r. odnotowano 1994 próby samobójcze w grupie wiekowej 7-18 lat. W przedziale 7-12 miało miejsce 78 prób, a w przedziale 13-18 było ich 1916 prób.
W raporcie analizując dane zwrócono uwagę na skokowy wzrost zachowań samobójczych w Polsce w latach 2021-2022, wśród dzieci i nastolatków w przedziale wiekowym 7-18 lat. Jako przyczynę wskazano pandemię i związane z nią zmiany społeczne i środowiskowe.
"Na początku warto zwrócić uwagę na wzrost przemocy rówieśniczej w ostatnich latach przypadających na czas pandemii i izolacji. Drugą kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, to zmiana, jaka zaszła podczas pandemii w sposobie spożywania alkoholu" – napisano przytaczając jednocześnie dokument "Zwrot w modelach konsumpcji - 2. edycja raportu alkohol w Polsce". Wynika z niego, że powszechne stało się w tym czasie picie w domu, samotnie, od wczesnych godzin porannych. A alkohol ma wpływ na zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży aż w trzech aspektach (szczegóły w raporcie, który jest do pobrania na końcu artykułu).
Internet całym światem
Zaznaczono też wyraźnie, że w 2021 i 2022 roku doszło do dynamicznego przeniesienia się funkcjonowania młodych ludzi do internetu, na który w tym kontekście należy spojrzeć nie jak na narzędzie, ale jak na środowisko, w którym młodzi ludzie intensywnie przebywają na co dzień.
"Ze wzmożoną aktywnością w internecie wiąże się występowanie określonych czynników ryzyka zachowań samobójczych. Warto zwrócić uwagę na podział tych czynników na bezpośrednie i pośrednie" - podkreślono w raporcie.
NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI BEZPOŚREDNIE ZWIĄZANE Z INTERNETEM
- Ekspozycja na treści związane z zachowaniami samobójczymi (filmy, seriale, gry, doniesienia medialne, treści w mediach społecznościowych).
- Wpływ algorytmów stosowanych w mediach społecznościowych, które proponują młodym użytkownikom treści dotyczące zachowań autodestrukcyjnych. W materiałach tego typu mogą znaleźć się także takie, które prezentują zachowania samobójcze lub samookaleczenia.
- Możliwość nawiązywania paktów samobójczych z innymi użytkownikami.
- Nawoływanie lub podżeganie do zachowań samobójczych.
- Opisywanie szczegółowych metod samobójstw i prób samobójczych. Coraz częściej trafić można także na poradniki dotyczące sposobów odebrania sobie życia lub na filmy z nagraną próbą samobójczą.
- Romantyzacja i gloryfikacja śmierci samobójczej, którą dostrzec można zarówno w filmach, serialach, książkach, jak i w mediach społecznościowych.
NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI POŚREDNIE ZWIĄZANE Z INTERNETEM:
- Wpływ mediów społecznościowych na obniżenie samooceny wśród nastolatków. Według raportu "Nastolatki 3.0" czterech na dziesięciu nastolatków (44,5 proc.) przejawia niski poziom samooceny.
- Nowy wymiar przemocy rówieśniczej, od której nie ma ucieczki (hejt, cyberbullying, sekstortion).
- Samotność w sieci - brak poczucia realnego wsparcia i problem z budowaniem więzi.
- Wpływ gier i doniesień medialnych na uwolnienie agresji, odwrażliwianie i łatwiejsze podejmowanie ryzyka, połączone z podejmowaniem wyzwań internetowych.
Szeroki dostęp do pornografii wpływający na brutalizację życia seksualnego nastolatków i częste pogorszenie samooceny dotyczącej wyglądu fizycznego.
Z raportu "Nastolatki wobec pornografii cyfrowej" przygotowanego przez NASK wynika m.in., że co piąty respondent spośród nastolatków wskazał, że jego kolega lub koleżanka ogląda pornografię w internecie kilka razy dziennie (20,6 proc.) bądź kilka razy w tygodniu (20,9 proc). Jeden na trzech (33,4 proc.) spośród najmłodszych uczestników badania nie potrafi określić, czy rzeczywistość seksualna przedstawiana w filmach pornograficznych jest taka, jak w realnym życiu. Czynności seksualne, do których przymuszono drugą osobę, widział w internecie prawie co trzeci szesnastolatek (29,8 proc.) i niespełna co piąty (19,2 proc.) badany w wieku 12–14 lat.
"W związku z licznymi czynnikami pośrednimi i bezpośrednimi związanymi z internetem, wpływającymi na zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży, należy podjąć intensywne działania na rzecz zapewnienia im bezpieczeństwa w sieci i wprowadzenia higieny korzystania z sieci cyfrowej" - podsumowują autorzy raportu "Zrozumieć, żeby zapobiec".
Cały raport można pobrać tutaj:
