Raport NASK to obszerne badanie, dotyczące kontaktu dzieci i młodzieży z pornografią. Dowiadujemy się z niego m.in., jaka jest skala zjawiska w Polsce, jak często dzieci oglądają pornografię, w jaki sposób na nią trafiają, dlaczego to robią, kiedy mają po raz pierwszy kontakt z takimi treściami i jakie odczucia im towarzyszą.
- Prezentujemy ten raport z troską - powiedział podczas inauguracji dokumentu Wojciech Pawlak, dyrektor Państwowego Instytutu Badawczego NASK. Podkreślił, że rozwój technologii cyfrowych ułatwił dzieciom i młodzieży kontakt z treściami pornograficznymi. – I dzieci korzystają z tych możliwości. Co więcej, korzystają w sposób intensywny i częsty. Skala zjawiska jest naprawdę duża - ocenił. Wskazał też, że badania pokazały, iż na ten problem nie poświęca się specjalnej uwagi ani w szkole, ani w domu.
Większość dzieci i młodzieży zadeklarowała, że w internecie bardzo łatwo jest znaleźć treści o charakterze pornograficznym.
W badaniu poproszono uczniów o oszacowanie popularności oraz oglądalności treści o charakterze seksualnym wśród ich rówieśników z klasy. Okazuje się, że w ogóle nie sięga po nie tylko co trzeci nastolatek. Mniejsze zainteresowanie materiałami pornograficznymi występuje wśród 12- i 14-latków (40,5 proc.) niż 16-latków, gdzie tylko co piąty nie ogląda tego typu treści.
Bardzo intensywny kontakt z pornografią deklarują starsi uczestnicy badania. Co piąty wskazał, że jego koledzy lub koleżanki oglądają takie treści w internecie kilka razy dziennie (20,6 proc.), bądź kilka razy w ciągu tygodnia (20,9 proc.). Wśród młodszych respondentów codziennie z takimi materiałami ma do czynienia jeden na ośmiu badanych 12- i 14-latków, natomiast kilka razy w tygodniu - co dziewiąty.
W pytaniu o pierwsze zetknięcie się z treściami pornograficznymi w internecie, co trzeci ankietowany wskazał, że nastąpiło to przypadkowo. Świadome poszukiwanie takich treści zadeklarował co siódmy (16,5 proc.) 16-latek oraz co dwunasty 12- i 14-latek (7 proc.). Duży wpływ na zdobycie wiedzy o dostępie do takich treści mają relacje z rówieśnikami. Co siódmy starszy i co dziesiąty młodszy respondent pierwszy raz treści pornograficzne zobaczył na telefonie/komputerze kolegi bądź koleżanki.
Średnia wieku, w którym dzieci pierwszy raz widziały treści pornograficzne, wynosi niespełna 11 lat.
Eksperci wskazują, że od kilku lat coraz młodsze dzieci zaczynają korzystać z internetu, a co za tym idzie - coraz młodsi użytkownicy sieci mogą natrafić na treści dla nich szkodliwe.
Z badań wynika, że młodsi respondenci mają kontakt z treściami nacechowanymi seksualnością czy pornografią w internecie wcześniej niż ich starsi koledzy. Średnia wieku, w którym pierwszy raz nastolatki widziały treści pornograficzne, wynosi wśród najmłodszych uczestników badania niespełna 11 lat, wśród starszych – 12 lat. Natomiast prawie co piąty ankietowany miał mniej niż 10 lat, kiedy po raz pierwszy zobaczył takie materiały.
Na jakich urządzeniach dzieci trafiają na pornografię? Pierwszy kontakt zazwyczaj następuje za pomocą smartfona (35,1 proc.). Około 12 proc. 16-latków pierwszy raz tego typu treści obejrzało na komputerze stacjonarnym bądź laptopie. Młodsi respondenci zdecydowanie częściej wskazywali na telefon komórkowy bądź smartfona.
Co siódmy nastolatek (15,8 proc.) i co dziesiąty spośród najmłodszych uczestników badania (9,6 proc.) pierwszy raz takie treści zobaczył w telefonie/komputerze kolegi bądź koleżanki.
Nastolatków, którzy zadeklarowali oglądanie treści pornograficznych, zapytano też, jak często sięgają po tego typu materiały. "Z ich odpowiedzi wynika, że są to bardzo regularne praktyki" - czytamy w raporcie. Tylko co piąty 12- i 14-latek oraz co ósmy 16-latek wskazał, że z treściami o charakterze seksualnym spotyka się raz w roku bądź rzadziej. Regularną, codzienną praktykę oglądania filmów bądź zdjęć o nacechowaniu pornograficznym deklaruje niewiele mniej niż co czwarty starszy respondent oraz ponad co piąty (21,5 proc.) najmłodszy ankietowany. Nastolatki i dzieci oglądające materiały o charakterze pornograficznym najczęściej robią to kilka razy w tygodniu - na taką systematyczność wskazał co siódmy 12- i 14-latek i co czwarty 16-latek.
Czynności seksualne, do których przymuszono drugą osobę, widział w internecie prawie co trzeci 16-latek (29,8 proc.) i niespełna co piąty (19,2 proc.) badany w wieku 12–14 lat.
Powody, dla których dzieci i młodzież sięgają po pornografię dostępną w internecie, zależą od wieku. Nastolatki wymieniają różne motywacje, jednak ponad 40 proc. ankietowanych wskazuje, że najczęściej skłania ich do tego zwykła ciekawość. Bardzo duża część badanych ogląda treści o nacechowaniu seksualnym z nudów.
Oglądanie tego typu treści przez 16-letnią młodzież związane są z kolei głównie ze sferą biologiczno-seksualną, w tym m.in. z ciekawością, jaką budzi życie seksualne (22,3 proc.). Starsi ankietowani zdecydowanie częściej niż młodsi oglądają treści o charakterze pornograficznym w celu odczuwania podniecenia seksualnego (31,3 proc.) i przyjemności (40,7 proc.).
Dzieci, które zaczynają oglądanie takich treści w młodym wieku, często w jednym momencie doznają wielu sprzecznych uczuć. Najmłodsi respondenci, kiedy oglądają treści o charakterze pornograficznym, najczęściej czują:
- Zakłopotanie (22,8 proc.)
- Zawstydzenie (23,7 proc.)
- Lęk (14,9 proc.).
Inaczej starsi ankietowani. Wskazywali oni głównie na:
- Odczuwanie podniecenia seksualnego (33,1 proc.)
- Ciekawość (26,9 proc.)
- Przyjemność (24,5 proc.).
W badaniu poruszono też kwestię reakcji rodziców, tego jak odnoszą się oni do potencjalnego lub realnego kontaktu ich dzieci z takimi treściami. Okazuje się, że jedynie 23,8 proc. nastolatków rozmawiało ze swoimi rodzicami o zjawisku pornografii w sieci. Ponad połowa (58,5 proc.) zadeklarowała, że nigdy rodzice nie przeprowadzili z nimi takiej rozmowy, a 17,7 proc. nie potrafiło jednoznacznie wskazać, czy taka sytuacja miała miejsce. Jak ocenili autorzy raportu, takie wyniki pokazują, że "problem pornografii cyfrowej jest przez rodziców bagatelizowany i/lub brakuje im gotowości bądź scenariuszy do prowadzenia tego typu rozmów".
Z większością (58,5 proc.) populacji dzieci i młodzieży rodzice nigdy nie przeprowadzili żadnej rozmowy na temat oglądania pornografii w internecie i ewentualnych konsekwencji kontaktu z takimi materiałami.
"Odpowiedzi pokazują, że zdecydowana większość młodego pokolenia nie jest w żaden sposób przygotowana do funkcjonowania w wirtualnym świecie. Rodzice zaś albo są pogodzeni z faktem, że ich dzieci w środowisku rówieśniczym są "skazane" na doświadczenie pornografii cyfrowej, albo brakuje im sił i konsekwencji do podejmowania działań z zakresu edukacji cyfrowej" - czytamy.
***
Badaniem objęto 4827 uczniów (w tym z 6 i 8 klasy szkoły podstawowej n=3226 oraz 2 klasy szkoły ponadpodstawowej n=1601) ze 160 szkół we wszystkich 16 województwach w Polsce.
Cały raport NASK jest dostępny tutaj.
