O problemie konsumpcji pornografii przez dzieci. Relacja z konferencji

Wydarzenie objęli patronatem Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.

W konferencji wzięło udział ponad 250 osób. Byli wśród nich m.in. eksperci reprezentujący organizacje pozarządowe, środowisko akademickie, system edukacji, administrację i biznes, a także lekarze i terapeuci. Celem było pokazanie skali i konsekwencji konsumpcji pornografii przez dzieci w Polsce oraz zainicjowanie debaty środowisk opiniotwórczych o możliwych rozwiązaniach, które przyczynią się do istotnego ograniczenia kontaktu dzieci z treściami pornograficznymi.

Konferencję otworzyła Urszula Sowińska, członek zarządu Stowarzyszenia Twoja Sprawa. Ze swoimi prelekcjami wystąpili również: Izabela Karska, psycholog z STS; dr hab. Mateusz Gola, profesor Instytutu Psychologii PAN oraz Research Scientist na University of California San Diego, psycholog, neurokognitywista, psychoterapeuta; dr Bogdan Stelmach, lekarz, specjalista seksuolog. Wśród prelegentów był także John Carr, członek Rady ds. Bezpieczeństwa Dzieci w Internecie w Wielkiej Brytanii.

Wystąpienia prelegentów do obejrzenia tutaj

Zanim nauczą się tabliczki mnożenia...

- W ciągu ostatnich kilku lat wiedza na temat zagrożeń, jakie niesie za sobą konsumpcja pornografii przez dzieci, coraz intensywniej przebija się do opinii publicznej. Wierzę, że to zainteresowanie pomoże zbudować społeczny konsensus, a w konsekwencji wypracować właściwe rozwiązania systemowe – powiedziała Urszula Sowińska, członek zarządu Stowarzyszenia Twoja Sprawa.

Dodała, że mamy do czynienia z poważnym problemem, bo pornografia, jak pokazują badania, jest dla dzieci produktem niebezpiecznym. - Moim zdaniem, nie można dłużej czekać i udawać, że nic złego się nie dzieje - podkreśliła.

Urszula Sowińska zaznaczyła, że niemal każde dziecko w Polsce, już w pierwszych latach szkoły podstawowej, ma smartfona, najczęściej z pełnym dostępem do internetu. Wystarczy, że któregoś dnia wpisze w wyszukiwarkę słowo "porno", które na przykład usłyszało od kolegi, i ma dostęp do ogromnej ilości stron pornograficznych. - Kliknie i zobaczy obrazy, na które, moim zdaniem, nie jest przygotowanych wielu dorosłych, a co dopiero kilkuletnie dziecko – mówiła.

Oceniła, że mamy do czynienia ze swoistym eksperymentem na dorastającym pokoleniu. - Zanim jeszcze nawet pomyśli o pierwszej randce, może obejrzeć najbardziej brutalne sceny seksu. Zanim nauczy się tabliczki mnożenia, może natknąć się na film, w którym kobieta jest wykorzystywana przez kilku mężczyzn - mówiła.

- Uznajemy oczywiście prawo każdej osoby dorosłej do oglądania każdej legalnej treści w internecie. Nie chodzi nam o ograniczanie dostępu do jakichkolwiek treści osobom dorosłym. Naszym celem jest ochrona dzieci - podsumowała.

Izabela Karska przypomniała, że dyskusja na temat ochrony dzieci przed pornografią toczy się zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, przy czym najdalej idące kroki w kierunku bardziej skutecznej ochrony podjęto w Wielkiej Brytanii.

Co ciekawe, pomimo tego, że w debatę zarówno w Polsce jak i w Wielkiej Brytanii włączają się politycy, urzędnicy, organizacje pozarządowe oraz biznes, wyniki tych rozmów oraz rezultaty prac różnią się między sobą diametralnie. - W Wielkiej Brytanii doszło do istotnych inicjatyw samoregulacyjnych po stronie biznesu, konstruktywnej dyskusji z rządem oraz wdrażania przepisów rangi ustawowej, do których już obecnie dostosowuje się nawet przemysł pornograficzny. Istnieje tam konsensus polityczny, że interes dzieci jest w tym kontekście najważniejszy – podkreśliła. 

Trzy kliknięcia

- Trzeba zwrócić uwagę na to, że współczesna pornografia jest brutalna i powszechnie dostępna. Kształtuje u dzieci i młodzieży fałszywe wyobrażenia m.in. na temat relacji, seksualności i seksu. Wywołuje emocje, których oni nie rozumieją – mówiła Izabela Karska. Zwróciła też uwagę, że treści takie są obecnie dostępne 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę, za darmo. - Wystarczą trzy kliknięcia i dziecko może trafić na najbardziej brutalną pornografię, bo ostrzeżenie, że są to treści tylko dla osób pełnoletnich jest iluzorycznym zabezpieczeniem – podkreśliła. Dodała, że często dzieci trafiają na pornografię nieintecjonalnie, na przykład poprzez linki kierujące na strony z treściami pornograficznymi. 

- Trzeba prześledzić brytyjskie rozwiązania dotyczące ochrony dzieci, które jak na razie są najskuteczniejsze. Analizujemy, w jakim zakresie te rozwiązania mogą być zastosowane w Polsce - zaznaczyła.

Ekspert mówił też o badaniach, dotyczących mózgowych mechanizmów nałogowego korzystania z pornografii. - Wyniki tych badań sugerują duże podobieństwo do innych nałogów, tj. uzależnienia od hazardu, czy alkoholu. Widać w nich większą wrażliwość niektórych części mózgu na bodźce skojarzone z pornografią. Takim bodźcem może być na przykład sam fakt przebywania sam na sam z komputerem w pokoju. Czasem reakcja może być tak silna, że trudno jest jej się oprzeć - nazywamy ją wtedy głodem nałogowym. Funkcjonowanie mózgu u osób uzależnionych od pornografii wymaga dalszych badań - podkreślił.

Przedstawił również wyniki badania, w którym wzięło udział 1812 osób poszukujących pomocy terapeutycznej w związku z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi. Okazuje się, że 86 proc. poszukujących pomocy, jako główny problem wskazywało pornografię, 87 proc. - kompulsywną masturbację, 18 proc. - przygodny seks, 12 proc. - płatne usługi seksualne.

Mateusz Gola odniósł się też do kwestii konsumpcji pornografii przez dzieci. Przypomniał badania IPZiN mówiące, że 55 proc. dzieci mających kontakt z pornografią zetknęło się z nią przed 12 rokiem życia, a 11 proc. chłopców w wieku 14-16 lat mających kontakt z pornografią, ogląda takie treści codziennie. - Czy każde dziecko, które korzysta z pornografii może się od niej uzależnić? Prawdopodobnie nie, ale jak w przypadku innych nałogów, kilkanaście procent może. W skali globalnej to miliony osób – podsumował. 

John Carr podkreślił też rolę wprowadzonej w 2017 r. ustawy o gospodarce cyfrowej (Digital Economy Act). Nakłada ona obowiązek weryfikacji wieku na komercyjne firmy, zajmujące się rozpowszechnianiem pornografii, które chcą publikować swoje materiały w Wielkiej Brytanii. Na mocy tej ustawy rolę organu regulacyjnego pełni British Board of Film Classification. W 2018 roku, Stowarzyszenie Twoja Sprawa, wraz z przedstawicielami Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przeprowadzili wizytę studyjną w Wielkiej Brytanii i wzięli udział w spotkaniach z brytyjskim regulatorem, którym jest BBFC.

Więcej na temat brytyjskich rozwiązań tutaj.

Podczas konferencji "Masowa konsumpcja pornografii przez dzieci jako istotny problem społeczny", środków zaradczych poszukiwano w następujących obszarach:

• Zapobieganie – edukacja rodziców i nauczycieli oraz wykorzystanie rozwiązań technologicznych,
  
• Ochrona – rola przepisów oraz samoregulacji przedsiębiorców,
  
• Diagnostyka i pomoc – wsparcie dla osób dotkniętych problemem nałogowego oglądania pornografii.
  

Zgromadzeni licznie eksperci dyskutowali w ramach trzech paneli:

• "Diagnostyka i pomoc - wyzwania terapeutyczne związane z uzależniającym wpływem korzystania z pornografii przez dzieci. Stan obecny i możliwe rozwiązania"
  
• "Zapobieganie - rola edukacji rodziców i nauczycieli w ochronie nieletnich przed skutkami konsumpcji pornografii. Stan obecny i możliwe rozwiązania"
  
• "Ochrona - rola regulacji prawnych i samoregulacji biznesu w ochronie dzieci przez pornografią. Stan obecny i możliwe rozwiązania".
  

Uczestnicy konferencji zgodzili się, że dzieci muszą być lepiej chronione przed pornografią. W tym celu powstanie specjalny zespół, który zajmie się analizą możliwości wprowadzenia zmian systemowych chroniących dzieci.

Udział w pracach zespołu zainicjowanego przez STS zapowiedzieli: Rzecznik Praw Obywatelskich, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Ministerstwo Cyfryzacji, organizacje reprezentujące przedsiębiorców, jak również organizacje chroniące interesy dzieci i rodzin.

W 2015 r. Stowarzyszenie Twoja Sprawa było kolei organizatorem konferencji "Społeczne i rozwojowe konsekwencje pornografii". Wystąpienia prelegentów zarejestrowane podczas tamtego wydarzenia są dostępne tutaj.