Dr Bogdan Stelmach, seksuolog
Nadal istnieje fałszywe przekonanie o braku szkodliwości pornografii, a wywodzi się ono z czasów niedawnych, kiedy to obrazy pornograficzne docierały do konsumentów poprzez dostęp do czasopism, zdjęć oraz filmów na nośnikach takich jak kasety VHS i później płyty DVD.
Wszystkie te nośniki dawały możliwości ulokowania treści doprowadzających do podniecenia seksualnego, jednak ograniczenia czasowe wobec zmiany "planu" oglądanych treści wynikały z konieczności sięgania po kolejne czasopismo (ile ich można mieć?), czy też zmiany filmu na kasecie VHS lub DVD na inny.
Te dwie okoliczności – pula dostępnych filmów oraz czas zmiany nośnika – są kluczowe dla zrozumienia fenomenu uzależnienia od współczesnej internetowej pornografii.
Dawna pornografia łączyła się z ograniczoną ilością bodźców w jednostce czasu, które docierały do mózgu człowieka. Postęp technologiczny zmienił wszystko. W ułamku sekundy można zmienić "plan filmowy" na kolejny i kolejny, i tak do woli w bardzo szybkim tempie.
Ogromna ilość bodźców
Dawna pornografia dostarczała bodźce w ilości porównywalnej do tej, którą mózg rejestrował w trakcie realizacji seksualnej w realnym świecie. Obecnie, za sprawą postępu technologicznego, pojawiło się zjawisko "zalania" mózgu ilością bodźców o sile oddziaływania na mózg niewystępującej dotychczas w historii ludzkości. Nawet historycznie opisywane wyjątkowo lubieżne orgie seksualne nie są w stanie dorównać współczesnym możliwościom, jakie daje obecna technologia.
Zjawisko poszukiwania coraz to nowych i atrakcyjnych bodźców jest wpisane w konsumpcję pornografii. Dlatego prędzej czy później konsument zacznie korzystać z tej możliwości – czyli będzie poszukiwał coraz to bardziej gratyfikujących obrazów. Obrazy te będą podlegały szybkiej "zmianie planu". Dochodzi więc do poszukiwania coraz ostrzejszych i bardziej obscenicznych form przekazu.
Dostępność w każdej chwili
Innym czynnikiem, który powoduje, że dawna pornografia była niewspółmiernie mniej szkodliwa od pornografii internetowej, jest łatwy dostęp do treści pornograficznych. Jeżeli popatrzymy na chociażby odtwarzacz video czytający filmy na nośniku DVD, to konsumenci pornografii oglądać mogli pornografię głównie w miejscu zamieszkania oraz w czasie zaplanowanym tak, aby podniecenie z tego wynikające oraz masturbacja pozostały w tajemnicy.
Obecne nośniki – filmy pornograficzne dostarczane przez internet za pomocą szybkiego transferu danych – spowodowały, że najczęściej używanym urządzeniem dla potrzeb konsumpcji pornografii jest smartfon. Urządzenie dostępne wszędzie, tam gdzie się w danym momencie znajdujemy, natychmiast, gdy konsument pornografii uzna, że potrzebuje tego rodzaju gratyfikacji. Umożliwia to natychmiastową reakcję na frustrację, co wprowadza konsumenta na prostą ścieżkę do uzależnienia się. Dzięki temu następuje natychmiastowa redukcja wewnętrznego napięcia, niezależnie od tego, gdzie dana osoba znajduje się w tym momencie.
Dlaczego to takie ważne? Ponieważ dzięki dostępności oraz nieograniczonej puli filmów pornograficznych, pornografia staje się bodźcem zmieniającym nastrój. Jednym z elementów definiujących uzależnienie jest niezdrowy stosunek do czynnika zmieniającego nastrój z następującą utratą kontroli nad aktywnością mającą na celu pozyskanie tego czynnika. Pornografia internetowa jest takim właśnie czynnikiem, którego siła oddziaływania na mózg jest ogromna. Dlatego właśnie pornografia internetowa jest tak silnie uzależniająca.
Okolicznością wpływającą na dostępność czynnika redukującego frustrację (złe samopoczucie) ważne są koszty. W przypadku pornografii, której dystrybucja jest powszechna w internecie, w fazie początkowej koszty nie występują. To także ma znaczenie w wyborze przez młodzież i dzieci szkodliwych sposobów redukcji napięcia wynikającego z frustracji – na narkotyki, alkohol, hazard i inne używki trzeba posiadać środki finansowe. W przypadku filmów pornograficznych nie są one przynajmniej na początku niezbędne. Wszak smartfon z dostępem do szerokopasmowego Internetu jest standardem.
Taki stan rzeczy powoduje z jednej strony brak konieczności zaangażowania środków finansowych, a drugiej strony także uwalnia konsumenta od zagrożeń wynikających z konsumpcji innych czynników zmieniających nastrój, takich jak narkotyki (zagrożenie naruszeniem prawa), czy też alkohol (np. zagrożenie utraty kontroli nad swoim zachowaniem w wyniku upicia się).
Ważnym i bardzo bolesnym problemem jest nieograniczona dostępność do pornografii dzieci i młodzieży. Nigdy przedtem w historii człowieka dzieci nie mogły tak łatwo docierać do silnie uzależniającego czynnika zmieniającego nastrój. Narkotyki, alkohol, seks, hazard, tytoń były atrybutami dorosłości niedostępnymi dla dzieci. Dystrybucja tych atrybutów w jakimś stopniu była kontrolowana. Stąd dostęp dzieci do tych czynników (zmieniających nastrój) był w różnym stopniu ograniczany. Internet zmienił wszystko. Musimy to w końcu przyznać – dzieci uprawiają seks (autoerotyzm to przecież forma aktywności seksualnej), a my tracimy nad tym kontrolę.
Coraz więcej przemocy
Innym ważnym, a trudnym do dostrzeżenia przez ludzi niezajmujących się na co dzień zagadnieniem, jest zmiana charakteru treści pornograficznych dostarczanych konsumentom. Z badań wynika, że treści pornograficzne zawierają coraz większą dawkę przemocy seksualnej o charakterze wielopłaszczyznowym.
Z badania z 2010 roku, które analizowało treści najbardziej popularnych filmów pornograficznych wynika, że zawierały one dużą dozę agresji. Z 304 analizowanych scen 88,2% zawierało agresję fizyczną, taką jak policzkowanie z otwartej ręki, klapsy czy też gagging (brutalny seks oralny, skutkujący tym, że kobieta dławi się), a 48,7% scen zawierało agresję werbalną, w szczególności kierowanie do kobiet wyzwisk, takich jak "suka", "zdzira" etc. (A.J. Bridges, R. Wosnitzer, E. Scharrer, S. Chyng, R. Liberman, Aggression and Sexual Behavior in Best-Selling Pornography Videos: A Content Analysis Update, "Violence Against Women", nr 16, 2010). Współczesna pornografia oferuje niezliczoną liczbę form wynaturzonego i brutalnego seksu.
Do tego warto dodać, że jednej z głównych nurtów współczesnej pornografii ("teen porn") opiera się na pokazywaniu aktorek stylizowanych na nastolatki. Treści takie rodzą w konsekwencji popyt na treści pedofilne. Należy podkreślić, iż obecnie dystrybuowana przez internet pornografia promuje szeroko zachowania dewiacyjne, co w okresie przed skokiem technologicznym było niezwykle rzadkim zjawiskiem.
Niskie koszty, błyskawiczna dostępność, możliwość szybkiej zmiany obrazu przez konsumenta, przemoc dominująca w treści obrazów, dewiacja prezentowana jako element niezbędny dla uzyskania podniecenia seksualnego zmieniły wszystko. Nic nie jest takie samo. Mamy do czynienia z nowym zjawiskiem o innym zasięgu i innych konsekwencjach.
Wystąpienie Gail Dines o tym, jaka jest współczesna pornografia. Autorka książki "Pornoland. Jak skradziono naszą seksualność" wzięła udział w konferencji "Społeczne i rozwojowe konsekwencje pornografii", zorganizowanej w 2015 roku przez Stowarzyszenie Twoja Sprawa.
