Katarzyna Nowicka: Brief Pornography Screener został opracowany m.in. przez Pana. Co to za narzędzie?
Dr hab. Mateusz Gola: To pięć krótkich pytań. Odpowiedzi na nie pozwalają dowiedzieć się, czy w przypadku danego pacjenta można mówić o ryzykownym korzystaniu z pornografii. Jeśli tak, jest to wskazanie do przeprowadzenia głębszej rozmowy na ten temat.
Pomysłodawcą jest prof. Shane Kraus – psycholog z University of Nevada Las Vegas. Jego zespół przetestował narzędzie w USA. Po stronie polskiej procowałem nad nim z Eweliną Kowalewską z Uniwersytetu SWPS. Wszystko mamy już gotowe. Czekamy na oficjalne przyjęcie naszych prac przez recenzentów. Od jakiegoś czasu udostępniamy narzędzia badaczom, a do końca roku będą one dostępne dla klinicystów. Wielu specjalistów, także polskich, z którymi miałem kontakt, jest zainteresowana. Gdy BPS będzie już oficjalnie wdrażane zostanie też opracowana jego polska nazwa.
Skąd wziął się pomysł?
Stąd, że jest zapotrzebowanie na tego typu narzędzie. Np. w USA najnowsze badanie, przeprowadzone na reprezentatywnej próbie, wykazało, że 11 proc. mężczyzn oraz 3 proc. kobiet przyznaje, że korzystanie z pornografii jest dla nich zachowaniem nałogowym lub problematycznym.Świadomość dotycząca kwestii uzależnienia od pornografii i problemów z tym związanych wciąż jednak jest niska.
Tak ogólnie, gdy podczas moich wykładów pytam studentów lub licealistów, czy od pornografii można się uzależnić, większość stwierdza, że tak. Są też w stanie przypomnieć sobie konkretne przykłady ze swojego otoczenia lub z mediów…
Czyli ta świadomość jednak jest
W pewnym sensie tak, ale jakoś tak się dzieje, że wśród psychologów i psychiatrów pomysł, żeby zapytać pacjenta podczas wywiadu klinicznego o problemy z pornografią, pojawia się rzadko.
Dlaczego?
W mojej opinii wynika to po prostu z tego, że kompulsywne zachowania seksualne do niedawna nie istniały w klasyfikacjach zaburzeń Światowej Organizacji Zdrowia i nie uczono o nich podczas studiów.
W ogóle o pornografii wciąż mówi się raczej niechętnie. W wielu krajach - w tym w Polsce - seksualność jest tematem tabu i ludzie nie wiedzą jak o niej rozmawiać. Pornografia jest czymś wstydliwym, ewentualnie tematem do żartów, a nie normalnej rozmowy. Mimo iż w Polsce korzysta z niej już połowa mężczyzn i co czwarta kobieta. Co więcej, wraz z rozwojem bezprzewodowego dostępu do internetu oraz obniżaniem się wieku posiadania pierwszego smartfona lub tabletu, obniża się również wiek pierwszego kontaktu z pornografią.
Wyniki naszych badań pokazują, że o ile jeszcze 10 lat temu nieco poniżej 10 proc. dzieci w wieku 7-12 lat wchodziło na takie strony, o tyle w 2016 roku było to już ponad 25 proc.
Rodzice, nawet jeśli są tego świadomi, to nie bardzo wiedzą jak rozmawiać z dzieckiem o pornografii i o seksualności, ponieważ często sami mają niewielkie doświadczenie w takich rozmowach - nawet z innymi dorosłymi.
Pan zajmuje się kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi. Bada Pan kwestię uzależnienia od pornografii. Jak wiele osób sygnalizuje, że ma problem?
Bardzo dużo i z różnych stron świata. Czasem z tak egzotycznych krajów jak Iran, czy Chiny. Większość tych osób ma problemy ze znalezieniem fachowej pomocy. Często po przeczytaniu jakiegoś artykułu dowiadują się, że zajmuję się tym problemem i decydują się np. na napisanie maila.
Jeśli chodzi o badania na temat uzależnienia od pornografii to rzeczywiście wiele pionierskich prac wykonał stworzony przeze mnie zespół badawczy więc w wielu aspektach jesteśmy w czołówce światowej. W Stanach Zjednoczonych istnieją bardzo dobrze ugruntowane programy terapii innych kompulsywnych zachowań seksualnych (ryzykowne przygodne kontakty, płatny seks) oraz programy kierowane do sprawców przestępstw seksualnych - głównie za sprawą wieloletniej działalności takiej osoby jak dr Patrick Carnes, który specjalizuje się w kwestii uzależnień seksualnych.
Aktualnie pracuję, wspólnie z jego zespołem, nad adaptacją tych narzędzi do terapii nałogowego korzystania z pornografii.
Dr hab. Mateusz Gola - psycholog, neurokognitywista i psychoterapeuta. Ekspert w dziedzinie uzależnień (szczególnie kompulsywnych zachowań seksualnych). Profesor Instytutu Psychologii PAN oraz University of California San Diego. Twórca projektu badawczego hiperseksualność.pl mającego na celu zrozumienie psychologicznych i mózgowych mechanizmów nałogowego korzystania z pornografii oraz opracowanie skutecznych metod terapii dla osób doświadczających tego problemu.
